Laaitui khua

Thupatna.
▫▫▫▫
1.Laaitui khua leh gamtawh kisai ahuamin, tom-kim- cingaa muhtheihpakna ahi hi.
2. Laaitui khua leh gam pianzia
(a). Khua ki saatkum
Pau Suang leh a pawlte in 1874- kum khuakal hun sung( April) pawlin,nana saat uhhi. Aki saattuung in, tulaitak aa khuamunzaang a kicihna tawmveikinga in, tua zawh ciangin, tu laitak aa khuamun ah ki tuahto hi.
(b). Laaituite ni – April ni 14- ni.
Hih April tha a kicihna in , khuasaat ding peuhmah in tuuklai, guahnuaidainuai ah saat hetlo ding hi. Khuakeu, khuakhal laitak ahih April tha pawlkhawng hiham tang ding hi.April 14- ni a kicihna in, Laaituite ni ding a kivawh nop ciangin, tuabangni dingin, ni khatkan ki vawh theilo hi. Tua baanah, Kawlgam sung ah, azawdiakin April tha leh sangkhak a kituak baanah, Kawlte tuibuah hun zong tawhkituak tolai lai ahih manin, hunhoih, hun nuam, hunpha leh hun lemtaang belsung hiaa, akua akua aa dingin lungsimnop laitak tawh a kituak hun ahi hi.Tuabang ni in zong, Laaituite ni ki bawl hileh a kicing mahmah ding huncihna tawh aa April ni 14- a ki tel sese ahi hi.
(c). Inn leh mi phazah.
Inn.Pu Pua Suangin, inn 27- tawh 1874- kumin, Laaitui khua nana saat hi.A kisaat zawh kum thum ciangin, inn 31- hong tunbeh ahihmanin inn 58-apha hi. Tu in, a kisat zawh kum 144- ciangin inn 1200 phata hi.MiA ki saattuungin, mibang zahlian cih ki theilo hi. Upmawh zah tawh akituat ciangin, innkuan khatah mi 4- bang dingin, she lehang, mi 100-kimpawlpha dingin, ki ummawh hi.Tu’n mimalin, 8000 val ki phata hi.
(d ). Laaitui aki cihna
Tulai hun aa khangthakte in, Laaitui khua a kicihna hang, a khiatnaathei tello ding uh hi. Tu laitak aa khua laaizaang, luipi paakngiam phungah, tui khuuk biing tawh a kibang, leihawm khat a om, khua laai –zaang aatuikhuuk om cihnop na in,
“ Laaitui-LAAITUI ”
a kici ahi hi.
(e). Laaitui’ khua’ mun (Location).
Laaitui khua in, Zogam saklam, Tedim Township sung, Tedimkhua panin Meitei gungaal nitum nalam, Peengpee mualheem’ a kitawi lin’lian’bo khat tung, Tedim-Maansuang-Laaitui-Ciau lam ziikpi tungah a om hi.
(f). Khua sung munmin teng
Veng min
▪▪▪▪▪▪▪▪▪▪▪▪▪
(1). Khualaai
(2 ). Zaangtung.
(3 ). Mualveeng
(4). Zaangnuai
(5 ). Luigal
(6 ). Sial tuinek
(7 ). Meikthila
(😎. Taakkhawl Veng
(9). Lentaang
(g). Laaitui’ gam mun. (Location).
.. N- Leilu lampan ………Sialling mual, peengpee mual dungdung( Mualnuam/ Muizawl gam )E- Nisuahna lampan…..Ekdeeng mual, Sialthah mual/Vutbuak/ Zolui,Gaangte lui/ Meitei gun dungdung ( Muizawl/Lamzaang gam)S- Tuitaw lampan………Meiteigun/Tanglui dungdung(Lamzaang/Lunmual gam)W- Nitumna lampan.……Tanglui/ Khuahmual lui dungdung (Tuitawhgam )Laaitui khua in, Tedim- Maansuang- Laaitui- Hrih Union Highwaytungah a om hi.Longitude 94-95 leh ladtitude 22-23 kikal
(h). Asanna(Altitude)
Tuipi maitang pan a sanna( Sea level ) 4954 Ft:
(i). A zaaina
13.00 Sq: miles( approx:).
(k ). Laaitui’ khua-hun, gam leh leitang.
(i ). Khua-hunLaaitui gamin Sim leh Zo kithuah khawmna gam ahi hi. Ahizongin atam zawin Simgam ahi zaw hi. Zo cih hangin, khuadangte aazah aa Zo saang(thuuk) taktak lah ahi kei hi. Alum avot Laaitui gaminsim leh zo a ki thuah ahih banah, Laaitui khuain mun saanna mualbotungah om ahih manin, Tuk ciangin guahtui atam lua lah hilo atawmlualah ahi kei hi. Tua banah khuakhal ciangin zong sa lualo, phalbi cianginlah zong vot lualo khua hun anuam bektak khat ahi hi.(ii ).
Gam
(a)
Daihna gam.Laaitui gamin, daihna gam ahih na tangthu zong a kankankulkei hi. Tedim- Mansuang- Laaitui-Hrih lampi, kumpite inUnion Highway hong hon a kipan, mawtaw aneu alian cilo, suntawh zantawh ki tatsat lo in apai hi.Tua mah bangin, mawtaw keen akia zong lampi hoihna dantawh ki zui in, atawm mahmah cih zawk ding a hihi. Tua bang akeenkia mawtaw a omhangin,a mawtaw, luitaw ah zaanpiikpeek in, a mite a silo, aliamlo cihphial ding zah dongin a om uh hi.Tua ahih manin, Luseite bangin,
“Laaitui gam cingh-dik-daai hi,”
ciliang uh hi.(b).
Damna gam.Laaitui khuain, khua mun nuam mahmah khat ahih banah,khuahun zong nuam mahmah hi. Tua hiaa, mun dangdang tawhteh na in, natna zong a tawm zaw bangdanin ki om hi. Tua hiaa, tulaai thuthang khat ah,
“ Laaitui khua aa ahong tung kumpi nasemte, a hong tunzawh uh a sauvei lo in cidam melpuapahin thau mahmah uh hi,”
kici hi.(iii ). Leitang
.
A siimhoih leitangLaaitui leitang in tul mahmah zo a, apawwl gawpzota bangin aom hi. Ken, ei kep siamlah, kep theihloh leh, ih kep zawhloh hang aa hici hinteh ka cih leh, Laaitui khua thu athei khanglui te in agen ciangun, taanglai pekpan kipan a ana hi cisa hi ci uh hi.Tuabang ahih hangin, din tantan zawngthal a pona logam ki zuanleh, taangkung zona din tantan mah pha veve hi, kici hi. Mitmuh bangloin, Laaituia leitangin, a ki langlo simtham hoih na khat nei gige a hihi.Tua ahih manin khanglui te in,Laaitui leitang,
“ Tol-silngo,”
kisawhsa hinana ci liang uh hi.
. Laaitui khua minam,amun pau, beh leh phung.
(i ). Minam.Laaitui khuami te in, Pu Zo’ suan, Zomi nam ahi hi. Pu Zo’ suansungpanin, agam tawh ki zuiin, pau tuamtuam a omna sungah, anuaiaa bangin a om hi.(a). Dimmi.(b). Saizaang mi.(c ). Daakdungmi.Hunkhat, tuma kum 40- lai dingin,bang Laaitui khua sungah, Dimmi in, 70% bang a hiding hi. A zomah, Saizaang mi in 20 % ahi dingaa,Daakdung mi in, 10% cihbang bek dingbang hi.Tuhunciangin, Dimmi in, 95% bang hi dingaa, Saizaang miin, 5% ahi ding hi. Khang masa Dakdungmi in, beita ahihmanin, Daakdung pauin apau a omnawn kei hi.(ii ). Pau.Tua ahih manin, Laaitui khuasungah, hun in, Dim pau, Saizaang pau leh Daakdung pau ki zaang ngei hi. Ahi zongin,aa tuin, Dimpau leh saizaang pau ki zanglai bek hi.(iii ). Beh leh phung minLaaitui khua sungah, anuai bangin beh tuamtuam a om hi.
1.Gualnam
Gualnam,Mitsuum, Gualnam,Munsuan, Gualnam,Malneu, Gualnam,Luisuk
2. Naulak
3. Phaipi
4. Haatlaangh
5. Songpuut
6. Gaangte
7. Thawmpuang
8. Suksak
9.Suantak
. Laaituimi te’ dan leh zia.
(a). A ki phasak ahi tuanlo…,LaaituiteLaaituite ahih uhleh, athu a theilo te in a ki phasak banginamau mu in, a ngaihsun khathei ding uh hi. A taktak in , mi ngaihsut bang a na hi kei uh hi. Akithuahthuah a adan athei sate in ngaihsutna tawh ki lamdang asa dinguh hi. A om daan a siamlo bek a na hi uh hi.(b). A gualneek hetlo… LaaituiteAki phasaklo uh ahihhangin, amau leh amau a omkhop uh ciangin, van-ging abat hangun, milakah a gualneek pakthei kei uh hi. Ahi zongin, mi lakahomtual le uh, kuamah awlmawhlo ding zah dongin, paupau, ciakciak in ciamnui a, khamkham thohthoh zawk liang aa a om theite uh ahi leuleu uh hi.(c ). A lamdang sakhuai…, Laaituite Zomi, mipil ulian khat in agenna ah,
“ Ka Kaaptel sangkah lai un ah,khua tuamtuam panin sangnaupang tampi tak bawda ah ka omkhawmuhhi. Khuadang dangte ahih uhleh, khuakhat tuikhat ahih uh hangun, khat leh khat aki belpawl khawmthei vetkei uh hi. Khua khat pan mithum a omuhleh thukthum, lii aphak uh leh thuklii suang uh hi. Laaituite ahih uhleh mi sawm valval bang ding bel pawlkhat thuk khatin kipawl uh hi. Tua nangawn, aki kamtam, a kitawng, a kihaau, aki phunsan, kam kinial cih zong aki thei ngeikei phial hi. Tua in lamdang ka sak mahmah khat a hihi,”
a ci ngaungau hi.Mite hong muh, hong ngaihsut leh lamet na bang in ih nungta kei khaphial zongin, tuabang a hong mumu zong ana omlai tei’ ciangin, Laaituite in,mi hilai uh eei…kici thei hi.(d).
“ Cimhphawng- Laaituite Paudan,”
apianna …, Laaitui.Khualdangte in ahih leh,
” Laaittuite ciamnuih,”
hong cihsak hi. Ken tuabel hi sazo taktak keng. Banghang hiam cihleh, ciamnuih cih theihna dinga,milak a ciamnuih gen a a pau uh lah a hi kei hi.
“ Paukhel,”
cihding lah, a hoihlo lam khiatna nei ahih manin ka deihkeihi. ciamnuih lah hilo, paukhel lah hizo taklo, aki ging khollo, atuak uhlehatuak nabang bang uh a, apau leklek uh ahihi. Tua hi’n, ken bel
,“ Pau-daan,”
mah ci maileeng, kituak bel dingin ka um hi.Hih Laaituite’ paudaan bel, thupi taampi takmah aki hel banah, bunmahmah, kha leklek, nuihzaak huai in, zong ngaih sunsun lehang, eiguak nangawnnuihnuih liangin om a, ih ciimh hong phawng mahmah ahih manin,
“ Laaitui te Ciamnuih,”
hi zawlo in,
“ Ciimhphawng – Laaituite’ Paudaan,”
cizawmaileeng, kaci hi.
LAAITUI KHUA LEH BIAKNA.
🕎🕎🕎🕎🕎✝✝✝✝✝🛐🛐
Thupatna
Leitungah, mihing a pian phetin, upna leh muanna khat tawh nana suakpahhi. Tua tungtawnin khuasa in na nungta hi. Tua upna leh muanna in, hih leitungah a nuntak sungin hong huh hong siam, hong hon zo ding hi; hong keem honghuai, hong vaan hong khual, hong panpih zo ding hi ; a sih zawhnua nangawnin zong hong vaan zo ding hi; cih ahi hi.Nidang laiin, Laaitui khuaah, dawibiakna bek a om hi. 1935- kum, ABM, Tui-phum upna a hong tun aa kipan, Christian biakna tuamtuamte ahong lut hi. Tuaaa ki panin, dawi biakna in, a kum akumin a kiamkiam aa, tuhun tak ciangin, acihtam nawnkei hi. A sauveilo in a mangsiang ding ahi ta hi.Tu laitakin, Laaitui khuaah, biakna tuamtuamte, anuai aa bangin, a om hi.
II. Biakna tuamtuamte
.(a). Dawibiakna(Animism)
(b). Christian biakna(Christianism)
(i ). ABM( American Baptist Mission )- Tuiphum
(ii ). RCM(Roman Catholic Mission )
(iii ). TZK Church ( Thang Za Kam Pawlpi )BCBC ( Burma Christ Baptist Church.)
JCC ( Jesus Christ Church )
(iv ). Khuavaak Pawlpi
(v ). Pasian Pawlpi Church of God (Aseembiles of Yahweh )
(Vi). EBC ( Evangilical Baptist
Church )
(vii ). AG ( Assembly of God )(viii ). EC ( Emmanuel Church )(ix). UPC ( United Pentecostal Church )
(x ). SDA ( Seven-day Adventist )(c) Laipian Pawlpi( Laipianism)
(1). Dawibiakna (Animism)
Taanglaai aa kipan in Christian biakna ahong tun dong, ihpu ihpate indawi nana bia uh hi. Dawi biakna nam lian nam (2) in kikhen hi.(i ). Inn dawi(ii ). Gamdawi
Inn dawi
1. Tualbiakna(Tual bawl).
2. Tong
3. Puusa( Innsungpi dawi- Dawipi)
4. Meikiang
5. Su’umtawng
6. Huan
7. Kong phaaikham( Innutng lam)
8. Kong phaaitun
9. Kong buzialh
10.Kong sawltun
Laaituite nasep
( A kivaakna uh )(a). Laaitui’ tate’ nasep ngeiteng
(i ). ThupatnaMihing ih hihnak leh, a ki nuntak zawhna ding, ih sihlohna ding( for our survival)in, lam tuamtuam tawh zongin a ki hanciam tek hi.Tuabang aa aki zonna ah, a hanciam zo leh a danin a piate in nuamsa in,a hanciam zolo leh a danin a pialote a cimawh hi.Taanglai mahmah pan ki panin, a olthei penpen tawh nuntaknading ki zongtek hi. Tuabang aa a ki zonna ah, ngaihsut siamna tawh azongte in amaa vangin nuamsa aa, ngaihsut dan a siamlote in haksa pipiin nuntakna a zong hi. Tua ngaihsut siamna in pilna pan in hong ki panaa,tua panin siamna hong piang ahi hi. Tua ahih manin mite in, pilna zonding a hanciam tek uh hi.Taanglai, ih pute ih pate hunlai in pilna na neilo uh ahih manin,thatang suangin nuntakna nana zong uh hi. Thatang suanna tawh nuntak na zonna in lothawh singpuak bekmah ahi hi. Hun ki kheelna tawh ki zuiin, tuhun ciang in pilna hun ahih mahbangin, pilna tawh nuntakna ki zongahih manin, olno tak tawh nuamtakin ki nungta thei hi.Bangci lam bangci lam tawhin nuntakna i zonna i maban ciatciatah, cihtakna tawh hanciam tak aa nuntak zon dingin a thupi belbel ahi hi.Bang zahta in pilna leh siamna i neih hangin, cihtakna tawh ahih keilehtuate in amawkna pi ahi ding hi.
(ii ). LothoLaaitui mite atam zaw in, lo a tho uh hi. Lo athawh uh hangin,gam tulluat na, lo a thawhdan uh amaan lohna leh, khuahun hoih lohnahang tengtawh in a thawhsa uh akham atam kei hi.
1. Huanbawl bel gen thamlo in a om hi.
2. Gankhawi zong a cihtham kei hi.
(iii ). Sumbawl/ sumzuak Sumbuk sai nasem a gentham ding a omkei hi.Sumbawl/ sumleenga khualzin atam hi. Ahau atam kei hi. Atam zaw in, lothawh singpuak luang’ cihbang a azin hi’n, amau neekkhop ding ciang bang bek angah uhhi. Zintun buuk bawl, ansai leh niangtui sai a gentham kei hi.
(iv ). Kumpi nasem
(a). Galkap tum atam hangin, a zalian atam kei hi.
(b). Sangsia laiat aa kipan, zum nasem a tamkei hi. Kumpi sungaha zalian a om hangin atam kei hi.
Leave a Reply 0

Your email address will not be published.



PARTNER

error: Sanggam, Na Copy sangin hong share sak zaw ve,