Laibung

 

  1. Khua min vawhna thu

Tanglai pute pate in Laibung khua pen ‘Ralbuk’ a cihna mun hi, na ci uh hi. Pawigal hun in a kiim apaam khua te asimh pakpak theih nading un abuk pakpakna mun acihna ‘Ralbuk’ a cih hi a, a phuak masa Falam te hi a cizong om hi. Hih Ralbuk cihna pen Tedim lam te in ‘R’ aw suaksak lo in ‘L’ aw tawh ‘Lalbuk’ a kici ahi hi. Tua ‘Lalbuk’ cihzong hong sawt semsem ciangin ‘Laibung’ akici tosuak hi kici hi.

 

  1. Khuasatna thu

Laihan khua ah gilsan zavat aom ciangin honpi khat si uh a, a silo sun kikhenthang uh a, Sihzang gam, Bialteng gam, Dimpi gam leh Dimlo khuate a bel ciat uhi. Pu Zaw Sing leh Pu Teng Khup i suan pawlkhatte leh Pu Tel Paute in Laibung mun ah teeng a, Pu Thuam Lam leh a pawl teng, Laibung gam; Suangsau mun ah a teeng uhi. Hih Laibung khua ah Pu Tel Pau a khanlai in Hatzaw, Hatlangh leh Zote teeng khawm uh a, khua inn(80) ciang pha in, Kuailui nitumna lam leh nitumna lam leh a khuasung uh ah, tual mun nih ah a bawl uhi. Tuhun a Khuano mite sung a Khuado la kisa pawlkhatte Pu Tel Pau hun a kiphuak ladawngte hi a, ‘Laibung la’ kici lai hi.

Khatvei khuakhung lamah mikhat in thaang a khaak leh Gulpi samnei khat awk in, a sa ne uh hi. Tua zawh a sawt lo-in Laibung khuakhung ken panin mincim a, mitampi tak si-in a nungta laisun pawl khatte in Zo lam ah taito in, pawlkhat te Mualbem leh Kalzang ah taimang uh a, Laibung khua a beita hi. (1838 pawl)

Mangkang te hong khan ciangin 1901 in Mr. Tuck in Zogam aa ukpi hausa te kiangah ‘Na saihkaihna khua leh gam teng uh sazian hong puak un’ ci in tangko hi.  Pawlkhat in a siahkaihna te uh puakpah uh a, pawlkhat in siah a kaihnopna munte zong bawltawm in a puak uh hi. Tua ciangin Khuasak ukpi Pu Lian Vum in ama siahkaih nadingin Pimpih khua na ap hi. Tua panin Pu Lian Vum in 1901 April kha panin Pimpih ah hausa sem in na teng hi. Ukpi Lian Vum in Khuasak ah a om lai in Dimpi pan Buansing te Pu Gen Awn in na beel aa, Sabaalpi in na kiman uh hi. Pu Lian Vum Khuasak pan Pimpih ah a ten ciangin zong Pu Gen Awn leh a naupa Pu Awn Ngul in Pimpih  ah na beelsuk lai aa, ahizongin 1916 kum ciangin Dimpi ah ciahkik uh hi.

1917 kum Piantit paina ah Pu Lian Vum tapa Suang Thawng zong a pai hi a, Piantit ah hong si hi. A kizak ciangin khuakiim khuapam panin Pimpih ah sigal in kipai aa, Dimpi pan Pu Gen Awn zong Saino khua satsawm kawm in Pimpih ah sigal in va baang hi.  Pu Lian Vum in Pu Gen Awn kiangah ‘Saino khua na sat sangin na pawl ding zawn inla, Laibung khua va satkik in; gamhoih, gam mun nuam hi’ ci in ana han thawn hi. Tua ciangin Pu Gen Awn zong lawm zawn dingin Dimpi ah ciahkik pah vingveng in, lawm zong kawikawi hi. Zung khua ah pai in lawm a zon leh Pu Tuang Ngul ngah masa hi. Tua pan Pu Khan Suan, Pu Phut Zel, Pu Son Thuam, Pu Kip Eng te ngah aa, tua pan Phunom ah pai in Pu On Thawng bek ngah hi. Tua pan Pimpih ah pai in Pu Phut Ngak leh Pu Lam Thang te unau na ngah hi. Khuakip sat theih nadingin Tedim Vuandok zumah sumtang 300 khiat kul ci ahih manin Pu Tuang Ngul in sum 300 na sik hi. Hih sum tawh Pimpih pan Pu Lian Vum in Tedim Vuandok Mr Miller kiangah pai in, Magwe menzipa Mr. Barth tungah khua sat theihna va ngen uh hi. Phalna a ngah ciangun Dimpi pan Pu Awn Thuam zong ngah leuleu uh ahih manin mi 10 in, 1918 October kha sungin tu aa Laibung khua na sat uh hi. Khua asat zawh uh ciangin Pu Gen Awn in hausa sem dingin Dimpi panin Pu Ngul Dai na zawn to in, hausa sem sak in, Pu Tuang Ngul in Tual phuisam Siampi na sem hi.

2015 kum ciangin Zogam ah guahzuk luatna hangin Laibung khua sung kicimh ahih manin September 2015 in Khaikam khuasak ah kituah uh hi.

 

  1. Beh om teng
    1. Buansing
    2. Gualnam
    3. Haunung
    4. Hatlangh
    5. Namzo
    6. Naulak
    7. Samte

 

  1. Pawlpi om teng
    1. ABM
    2. RCM
    3. ICB (EFCM)
    4. SDA
    5. Laipian
    6. Siangsawn
    7. EBC
    8. NAC
    9. AG

 

  1. Sanginn : Basic Education Middle School, Laibung

: Basic Education Primary School, Laibung

  1. Zato                                             : Sub Rural Health Center (1.1.1973)
  2. Inn phazah (Feb, 2023) : 11
  3. Innkuan phazah (Feb, 2023) : 8
  4. Mi phazah (Feb, 2023) : Pasal (45) + Numei (56) = 101
  5. Kivaakna
    1. Lo khawh
    2. Gan khawi
    3. Coffee (Laibung coffee)
    4. Alu
    5. Gamdang pai
    6. Kumpi nasem
    7. Lettama

 

  1. Khuami te sungpan a madawk deuh te
    1. Thawng Khua Zam, council makai
    2. Suan Za Kam, EE
    3. Tun Za Dal, AE, Staff Officer
    4. Ngin Dai Thang, Staff Officer (Coop)
    5. Cin Langh, Manger (Agri)
    6. Suan Za Go, Bawhlung siam (Chin aiawh)
    7. Tun Sing, Bawhlung siam (Burma selected)
    8. Thang Sian Pau, State Statistics Officer
    9. Zam Thuam, Zomi Siamsin makai lui
    10. Dal Suan Nging, Laibu khua laibu bawl
    11. Zam Khan Khai, Cpatian ngah masa
    12. Peter Thawng Mung, Fr suak masa leh Director of Literature (Kalay Diocese)
    13. Sia Thang Sian Khai

 

  1. Thu tawk nate
    1. Pu Thang Lian, hausa
    2. Laibung khua kum 100 cin ciaptehna laibu, 2018
    3. Public Health Department record file, Tedim Hospital
    4. Schools Profile, Basic Education Department – Tedim Township
Leave a Reply 0

Your email address will not be published.



PARTNER

error: Sanggam, Na Copy sangin hong share sak zaw ve,