Phaileng Khua

 

  1. Khuasatna leh Khua min vawhna thu

AD 1600-1700 hun pawl in Ciimnuai panin Pu Hang Hil tapate ahi Man Lun leh Man Tuang; Thawmte, Guite leh Thahdo mite kipawl in Phaileeng mun ah hong teng uh hi. A khawtaw zang ah Phai kung tampi po a, khuakhal hun ciangin tua Phaipak te huih in mut in leng zuazua ahih manin Phaileng khua ci in a kiminvawh ahi hi. Amaute khuado in zu kham sakham in a om laitak un Zo tualgal in na sim gawl hi. Tawmging Pu Suah Phung in hausa a sep hun inzong Pawi gal in a nih veina na simgawp in khuazang bup dektak thatlum ahih manin Phaileng khua masa hong bei hi. A khualui munte-ah ahi, Aikop mun, Khangzang mun, Luipi mun, Zozang mun leh Omlui munte tuhun dongin kimu thei lai hi.

AD 1700 pawl ciangin Saizang panin Tawmbing Pu Neih Awn te innkuan in hih Phaileng khua munlui ah lo gal khawh in tengsuak hi. Pu Neih Awn kawlkai lo ah Pu Kawm Lam zong hong  teng hi.

Hun khat ciangin Lamzang pan Pu Paam Thuam in Pu Khan Thuam tungah Phaileng khuamun lui ah khuasat ding anget leh na pia a, Dak bu khat, Khuang khat leh Sialtal khat tawh khua phuhna na nei hi. Tuikhuat dingin Tangpua Pu Hen Kai kicial in a nung ah beh dangdang tezong tungthuah hi.

Hunkhat ciangin Mualbem te leh Buanman te kiciam in Kalzang khua a simh ciangin Kalzang pan leh Vangteh Botung pan in gal tai uh a, Phaileng khua tung uh a, ana tengsa tawh tengkhawm uh hi. Hih bangin Phaileng khua ah Kalzang pau, Saizang pau, Losau pau leh Tedim pau kihelzau in a pau uh ciangin awsuah nam khat hong piang khia aa, Phaileng pau kici suak hi. Phaileng khua pana pusuak tezong Phaileng mi kici pah hi.

Mikang kumpi te hong khan ciangin 1889 kum in Phaileng khua inn 40 val halsak ahih manin gal tai uh a, Phiantang mun ah kikhin uh hi. Phiantang panin Omlui khua ah kituah in kum khat sung bang teng uh hi. Hih khua ah sukte Pu Sum Pau in hausa sem hi. Mikang galkap Gualkha galkap te in Omlui khua halsak leuleu uh a, Lailo gam Singmual ah kikhin uh hi. Omlui khua a kihal hun in Losau khua zong kisusia hi. Phaileng kampau teng Singmual ah kum 2 bang tengkhawm uh a, Gualnam Pu Son Kai in hausa sem in Pu Zong Son in upa sem hi. Singmual panin Tuilang gam Khuangnung ah kikhin uh hi.

Khuangnung ah kum 3 sung bang a tenkhop zawh uh ciangin tensuak ding lung tung zolo uh ahih manin 1895 kum in Thatmun Pu Bena makai in Lunmual khua sat uh hi. 1896 kum in Gualnam Pu Lam Sawm makai in Suante beh, Tomging beh, Suankhup beh leh Phaipi beh pawlkhat  tawh Phaileng (Tatzang) khua zuan kik uh a, tudong in kiteng suak in, khuakip khat suak hi.

(1896 kum in Suankhup beh Pu Khoi Vum makai in Khuangnung aa om lai tengin tui tamna mun Tuilangh khua sat uh hi. 1904 kum in Samte beh Pu Thang Tel makai in Khuabem khua zuan uh hi. 1920 kum in Tuilangh, Phaileng leh Lunmual pan inntuan thak ding teng kiciam in Suante beh Pu Neng Thual leh Gualnam Pu Khan Sing makai in Lalta khua sat uh hi. )

 

  1. Beh om teng
    1. Gualnam
    2. Phaipi
    3. Suante
    4. Tomging

 

  1. Pawlpi om teng
    1. ABM
    2. RCM
    3. AG
    4. Laipian

 

  1. Sanginn : Basic Education Post Primary School, Phaileng
  2. Zato : Sub Rural Health Center (4.3.2013), Phaileng
  3. Inn phazah (Feb, 2023) : 60
  4. Innkuan phazah (Feb, 2023) : 60
  5. Mi phazah (Feb, 2023) : Pasal (207) + Numei (206) = 413
  6. Kivaakna
    1. Lo khawh
    2. Gan khawi
    3. Kumpi nasep
    4. Gamdang pai
    5. Ngasa khawi
    6. Lettama
  7. Khuami te sungpan a madawk deuh te
    1. Cin Khan Piang, Custom
    2. Awn Za Kam, Custom
    3. Tual Mung, AE, Irrig
    4. Zen Khan Cin, Coop
    5. Do Pau, 2MC,Kalay
  8. Thu tawk nate
    1. Pu Ngul Heh Nang & Pu Zen Khan Cin
    2. Kum 120 cin Tuilangh khua tangthu (1896-2016)
    3. Public Health Department record file, Tedim Hospital
    4. Schools Profile, Basic Education Department – Tedim Township
Leave a Reply 0

Your email address will not be published.



PARTNER

error: Sanggam, Na Copy sangin hong share sak zaw ve,