Ukpi Pu Pum Za Mang

Ukpi a suahna: Pu Hau Cin Khup a dam loh ciangin, ama ngetna leh England kumpi phalna om bangin, a Ukpi za a tapa Pu Pum Za Mang tungah, November 30, 1924 ni-in a aap hi. Pu Hau Cin Khup (Sukte) leh Pi Ciin Za Niang te sung pan 1894 kumin Tonzang ah suak hi. Pu Pum Za Mang leh Pi ciin khaw Man tawh 1934 kum ki teng a, tapa 5 leh tanu 3 nei hi. (1) Khup Khen Kham (2) sian lian Pau, (3) Khup Do Dal, (4) Pau Kap Thang, (5) Kham Za Dal.

Pu Pum Za Mang in Ukpi a sep a kipan in a pa gamh leh siah teng aluah to hi. Zo ngeina ahi, ton leh lam a kim takin bawl thei ahih manin, a inn tualah apa phuhsa song 76 banah 49 a phuh beh hi. Sa kap siamin sa tampi tak man ahih manin, gual tung tuanna in a innka ah song kapi aphut hi.1939 kumin Mandalay khua panin Roman Catholic Biakna la in, Tonzang khua ah mun a la sak hi.

1946 kumin Zogam Tedim mite taang in a khat veina Panglong Conference ah pai aa, zang lei a teeng Kawlte leh Mualtung a teng zomi, Kachin, Shan mite kipawl khawm a England kumpi khut sungpan SUAHTAKNA lak ding thu kikup khopna ah kihel hi.1947 kumin Maymyo Enquiry commission ah Tedim mite taangin kah a, thu na sung hi. Kawlgam in 1948 kum suahtakna ngah khit Parliamentary Democrasy ki-uk na tawh kalsuan hunin Tedim Tonzang gam sungah THU HOIH VAIHAWM PAWL (THVP) party makai khat ahi hi.

Japan gal ma Tedim-Cikha mawtaw lam tawhna: Pu Pum Za Mang in Kam Hau ukpi a sep hun, Kawlgam zanglei teng Japante khutsung a tun hunin, England kumpi galkapte Imphal ah phualpi satin om uh hi. Imphal a om galkap mangte in Japante do nadingin IMPHAL leh TEDIM kal mawtawlam tawhding vaihawm uh hi. Mawtaw lam tawh ding toh kisai in, Operation of U-Go (U-Go Sitsenyi) makai Lt. Col Mutachi leh galkap mang dang te vaihawm khawm a sem ding ahi hi. Mawtaw lam tawh nading mun a zon uh ciangin, Imphal-Cikha-Mauvom-Zampi-Lentang-BuanliTuithang-Meitei gun kantan in, Tedim tung dingin a geel uh hi. Tua bang a geelna uh bangin lam tawh nading ah, mipi thatang kisam ding ahih manin, Falam Mangpi LB Naylor in Pu Pum Za Mang tungah, a uk sung mite thatang tawh huh ding angen hi. PuPum Za Mang in LB Naylor kiang “Imphal pan Tedim dong kito ding mawtaw lampi in, Tonzang Khua hong tawt kei ding leh ka uk sung mite thatang tawh kong huh zo kei ding hi,” ci-in a nial hi. LB.Naylor in Pu Pum Za Mang deihna a dot ciangin, Pu Pum Za Mang in, Imphal-Cikha-Tuikhiang-Mualkawi-Nakzang-Tonzang kantan in Tedim tunsak ding a gen hi. Pu Pum Za Mang gen bangin mawtaw lam tawh ding lungkimna nei uh ahih manin, Imphal pan Nakzang ciang galkapte in to uh a, Nakzang panin Tedim dong Kam Hau uksung mite in a to uh hi. Hih mawtaw lam tawh na-ah kumpi lam panin Engineer lam a siam Capt. Bakely, Mr Arther Singh, Mr Suran Singh, Mr David te in makai a, Tedim Pa Khup Sa Vungh PaTuang Thawng te in makai hi. Hih mawtaw lam tawh na Imphal panin, Tedim dong 1942 kum khat sungin kizo hi. Pu Pum Za Mang ngaihsut pilna gel siamna hangin, hih mawtaw lamin Tonzang khua kantanin, kito ahih manin Tonzang gam adingin gam khantohna lianpi hong suak hi. Kawlgam zanglei a teng Kawl mite leh Mualtung a teeng Zomi,

Kachin, Shan mite kipawl khopna bawlna, Panglong khua ah kah dingin Tedim gam taang mi in, Tonzang Ukpi Pu Pum Za Mang, Falam gam taang mi dingin Lumbang Ukpi Pu Hlur Hmung, Haka gam taang mi dingin Ukpi Pu Kio Mang te Panglong khuaah 23.3.1946 ni-in tung uh hi.A sihna:Pu Pum Za Mang tuptup Kawlgam suahtakna ngah khit, 1948 November kha in Tedim zinna pan 10.11.1948 in si aa, a luang Tonzang khua ah kipua hi. 1949 April kha in kivui hi. A sih in Aksi neelkai zingsol tawh suak khawm pen ni 7 sung kilang hi. Ukpi Pu Pum Za Mang a sih teh, Pu Vungh Za Kham in hih la phuak hi.a) Zangtui lunmang aw kha na kiat ni’n e, Se-al neel a kaai aw ee, b) Tung ciang thangvan se-al neel kai, lun khavang kihil aw ee.

Leave a Reply 0

Your email address will not be published.



PARTNER

error: Sanggam, Na Copy sangin hong share sak zaw ve,